OKUNMAYI BEKLEYEN 26 ESERİ İLE 40 YILLIK ÜSTADIMIZ
AYTEKİN ERSAN
40 YILLIK SANAT YAŞAMINDA OKUNMAYI BEKLEYEN 7 BESTE 8 DERLEME 11 ARANJÖ İLE AYTEKİN ERSAN
Bugün sizlere yaşadığı yöre ile özdeşleşen Burdur’umuzun müzikli yaşam kültürünü motif ve renkleri ile notalara işleyen, her müzik grubunda aranan baş bağlamacı, festivalden festivale, konserden konsere, yarışmadan yarışmaya özveri ile koşturan, yanından ayırmadığı bağlaması ile sürekli yeni arayışlar içinde olan, gelecek kuşaklara, yaşadığımız sosyal hayatı kültürümüzü notalara işleyerek, kurslar ile kültürümüzü usta çırak ilişkisi ile aktaran, halk müziği gruplarının mimarı değerli büyüğüm Emekli Öğretmen Aytekin ERSAN ile yapmış olduğu müzik eserleri ve yöremiz müzikleri hakkında görüşlerini almak üzerine 2 Nisan Pazar günü evinde bir araya geldik. Yöremiz türküleri ve eserleri ile ilgili Sohbetimize geçmeden önce Kültür Bakanlığı kaynaklarına göre Türkülerimiz hakkındaki resmi görüşleri paylaşmak isterim.
Toplumların örflerini, adetlerini, geleneklerini ve göreneklerini yansıtan en önemli unsurlardan birisi de türkülerdir. Peki türküler nasıl meydana gelir? Öncelikle toplumların sahip olduğu türküler anonim eserlerdir. Yani türküleri meydana getiren kişiler belli değildir ancak bu türküleri yazıya geçiren kişiler bellidir. Bu kişiler türkülerin oluştuğu zamanın üzerinden yıllar belki de asırlar geçtikten sonra bu türküleri kaleme aktarmışlardır. (Kültür Bakanlığı)
Türküler her konuda oluşturulabilmektedir. Türk kültürüne baktığımızda savaşlar, aşk, dostluk, aşk acısı gibi bir çok konuda türkü bulabilmek mümkündür. Türkü denince genellikle, anonim olanlar, yani sahibi belli olmayan, halkın ortak malı olan, sözlerinde ve müziğinde yörenin folklorik özellikleri bulunan, kaynağından çıktıktan sonra halkın yıllarca benimseyerek söylediği, zaman içerisinde bazı değişikliklere uğrayan ezgiler akla gelir. Önceleri kişinin yaratısı olarak meydana çıkan türküler, bir süre sonra toplumun malı olur. Türkü çıktığında, bestekârına ait iken, duygu ve düşünce yönünden halkı ilgilendirirse, halk tarafından sevilir ve benimsenir; o zaman ağızdan ağıza dolaşmaya başlar ve zaman içinde bestekâr unutulur. (Kültür Bakanlığı)
Hasan AKIN; Bize kendinizi tanıtırmısınız? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” 1955 Yılında merkeze bağlı Kavacık köyünde doğdum. İlk öğrenimi Şeker İlkokulu, Orta öğrenimi Merkez Orta okulu, ve Lise öğrenimimi Burdur Lisesi olmak üzere Burdur’da tamamladım.1977 Yılında İstanbul Atatürk Eğitim Enstitüsünden Matematik Öğretmeni olarak mezun oldum, aynı yıl Iğdır’a atandım. Iğdır’da bir yıl çalıştıktan sonra Burdur merkez Kayaaltı (Gıravgaz) Köyüne atandım dört yıl burada öğretmen olarak çalıştım, aynı zamanda 1978 yılında eşim emel ile evlendim.1981 yılında kısa dönem olarak askerliğimi Burdur da tamamladım, daha sonra 1982 yılında Burdur lisesinde atanarak görevime, Merkez Orta okulu ve Hüsnü Bayar ilk öğretim okulunda devam ederek 2003 yılında Cumhuriyet İlköğretim okulundan emekli oldum. Halen evliyim ve 24 yaşında özgür isminde bir oğlum var.”
Hasan AKIN; Müziğe nasıl başladınız? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Ben gözümü yedi, sekiz yaşlarında açtığımda evde bağlama vardı. Rahmetli babam sağlık memuru olmasına rağmen kendi halinde güzel Mandolin ve Keman çalardı, Kemanı Kırşehir usulü diz üstünde çalardı, hatta dedem babamım babası kemanı daha güzel çalarmış annemin babası da kaval çalarmış yani hem anne hem baba tarafından içimizde varmış, her halde ondan etkilendim.
Bende bağlamaya bu şekilde başladım daha doğrusu müzik beni kendine çekti nerde bir müzik sesi duysam ona yönelirdim. Bizim çocukluğumuzda düğünlere muhabbetlere bizleri almazlardı. Çocukların girmesi yasaktı o yüzden dışardan gizlice burada çalınan müzikleri dinlemek için muhabbetleri takip ederdim, daha sonra İstanbul’da öğrenimim sırasında çok büyük avantajlar yakaladım orda Halk eğitim merkezlerinin bağlama çalışmalarına, kurslarına katıldım, halk müziği ile ilgili nerde bir etkinlik olsa kaçırmamaya çalışırdım, kendimi daha çok İstanbul’da geliştirdim. ”
Hasan AKIN; Müzik alanında yapmış olduğunuz çalışmalar nelerdir? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” 1979 Yılında itibaren Halk Oyunları ekiplerinde, Türk Halk Müziği yarışmalarında uzun yıllar bağlamacı olarak çalıştım. Halk Eğitim Araçlarının açmış olduğu, Okulların açtığı, Ceza evinin açtığı, Gençlik Merkezlerinin açtığı, Eğitimsen Sendikasının açtığı bağlama kurslarında öğreticilik yaptım. Ayrıca Hasan AKIN’ın Başkanlığını yaptığı Burfad (Burdur Folklor Araştırma Derneğinde) uzun yıllar bağlama kursu verdim.
Bu kurslarda yetiştirdiğim hepsi birbirinden değerli bir çok öğrencim oldu hepsi de, gerçekten Halk müziği adına güzel işler yapan insanlar hatırladığım kadarı ile Mevlüt ÖZ, Barış SARIKAYA, Gökhan ÇAĞIRGAN, ismini hatırlayamadığım diğer öğrencilerim beni bağışlasınlar bunlar gerçekten halk müziği alanında güzel çalışmalar yapmaktadırlar.
Bu bağlama kurslarında 120 öğrenci çeşitli sınıflara ayrılmıştı ben sınıfa girmeden önce Arif ÇİFTÇİ VE Mehmet KARASEYFİOĞLU, ikisi de halk müziğine gönül veren arkadaşlarımız bana asistanlık yaparlardı kurslarda emekleri fazladır, haklarını helal etsinler.
Festivallerde, konserlerde ve halk oyunları yarışmalarında bağlamacı olarak faaliyette bulundum. Katılmış olduğum festivallerden İncesu’nun yeri ve önemi ayrıdır çünkü orada her yıl yaklaşık on iki yıl boyunca sadece festival değil THM amatör sesyarışmaları, ile birlikte konserlerimizde hep yeni nesile gençliğe el verdik imkanlar sağladıkamatör ruh ile birlikte çok değerli sanatçılar ile müzik yapmamıza rağmen yöre insanın ilgisi ve alakası çok farklı idi. Antalya, Isparta, Afyon, Denizli, Muğla İllerine göre bizde mayasından mıdır, suyundan mıdır, müzik yapan insanımız fazladır, çoğu da diğer komşu illerimizde geçimlerini sağlamaktadırlar.
Mesela 1980 li yıllarda bir tane halk müziği grubu vardı, başka gruplar yoktu, bu grup Bağlamada Aytekin ERSAN, Curada Faik İNCE, Darbukada İsmet BAYAK, Selahattin ERKALAYCI, Kabak Kemanede Ahmet TURGUT olmak üzere çevre illerde nerde bir yarışma, konser, festival ,özel gece gibi etkinlik olsa bu grup yükü kaldırırdı ilk kurmuş olduğum grup Yarenler grubudur, daha sonra farklı gruplar kuruldu. Burdurun insanın mayasında var müzik sevgisi.”
Hasan AKIN; Emekli olduktan sonra neler yapıyorsunuz,? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bağlama kursları veriyorum, ayrıca ufak çapta beste ve derleme çalışmaları yapıyorum.”
Hasan AKIN; Özel bir kurs tekniğiniz varmı.? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bu iş sabır ve özveri ister kurs alacak kişinin yeteneğini kapasitesini kontrol diyorum, daha sonra ona ne vermem gerekiyor ise kapasitesine göre onu vermeye çalışıyorum.”
Hasan AKIN; Burdur da sanat icra eden kurumları ile bir bağlantınız var mı? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bu kurumlar ile bir bağlantım yok sadece dinleyici olarak katılıyorum.”
Hasan AKIN; Sizce Teke Yöresini neresidir? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bana göre Teke Yöresi Burdur’un tamamı, Fethiye, Ortaca,(Muğla) Acıpayam, Honaz, Kızılhisar, (Serinhisar) (Denizli) Dinar, Başmakçı, (Afyon) Yalvaç, Şarkikaraağaç, Sütçüler (Isparta) Cevizli, Akseki, Manavgat, Alanya (Antalya) ile çevrili bölgelerimizdir.”
Hasan AKIN; Teke Yöresi Müziklerini nasıl tanımlarsınız? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Yöremiz ezgisel bakımdan türkü ve oyun havaları yönünden gerçekten çok zengindir. Teke zortlatmaları bence ayrı bir türdür, 9/8 lik ve 9/4 lük zeybeklere Teke zeybeği denilebilir, 2/4 lük kadın oyun havalarına kırık oyun diyebiliriz, bence bizdeki zeybeklere ağır zeybek diyemeyiz, bunların hepsi zeybektir sınıflandırmayı doğru bulmuyorum. Bunları şöyle sıralayabiliriz.”
Gurbet Havaları: Genellikle serbest ve ölçüsüz olarak ezgilenir. Saz bölümleri 5/8, 7/8’ lik zaman gösterir. Örneğin, Avşar Beyleri, Tekelioğlu, Güllük Dağı, Gençali, Ümmüm, vs gibi.
Teke Zortlatmaları: Ölçüsü 9/16’lık olup, insanı coşturan ve hoplatan bir özelliği bulunur. Teke Zortlatmalarının bazıları Yayla yoları, İlimonum sulandı, Eli elekli gelin, Belin başı, Ak fasülyeoldumu,vs gibidir.
Teke Zeybekleri: Teke zortlatmasından biraz daha ağır olup 9/8’lik oyunlardır. Sarı zeybek, Tek zeybek, Haymanalı, Karinom, Hükümetin önünden geçtim, Şu Dirmil’in çalgısı vs gibi. 9/8’lik oyunlara örnektir. 9/8’lik Teke zeybeğinden biraz daha ağır oynanan 9/4’lük oturaklı ağır oynanan Teke zeybeklerimiz vardır. Bunlara örnek olarak Avşar zeybeği, Alyazma zeybeği, Tefenni zeybeği, Serenler zeybeği, Bas bas zeybeği, Bucak zeybeği, Kazım zeybeği verilebilir.
Kırık Havalar: Burdur’da “kırık düz”, Yörede kadınların ayaklarını sürüyerek ounadıkları için Yeşilova ve Tefenni bölgelerinde “Sürtmeli”Bucak bölgesinde “sürüdek” adları ile anılırlar, Ölçüleri 2/4’lük olup örnek olarak Erik dalı, Kezban yenge, Potim bağım çözüldü türkü ve oyunları gösterile bilir.
Dımıdan: Burdur köy düğünlerinde köylü kadınların kız evlerinde kendi aralarında oynadıkları teke yöresine ait oyunlarını tepsi, leğen, ile oynandığı zaman bu oyunlaraDımıdan denir.
Boğaz Havaları (Hada):Boğaz havası, başparmak ile gırtlak üstüne bastırılarakdeğişik tonlarda ses elde edilerek yani bir çeşit perde görevi yerine getirerek, boğazdan çıkan sesleri değiştirerek, kaval sesine benzer bir müzik meydana getirerek gerçekleşir.”
Hasan AKIN; Teke Yöresinde kullanılan Müzik aletleri nelerdir.? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bağlama, Kabak Kemane, Kaval, Sipsi, Kemik Düdük (Kartal kanadı), Cura, Üç telli cura, darbuka, Tef, Davul, Zurna, Zil.”
Hasan AKIN; Etkilendiğiniz sanatçılar var mı? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” 1980 yılında aramızdan ayrılan Rahmetli Dirmil’li Emin DEMİRAYAK’ın ses genişliği,tavrı vedeli kadir lakaplı Kadir TURAN’ın tavrı beni etkilemiştir.”
Hasan AKIN; Kendinize ait besteleriniz varmı? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Elbette yaşanan olayların etkisi ile zaman zaman beste yapıyorum şu ana kadar yapmış olduğum besteler sözsüz zeybek olarak, Asar zeybeği, söz ve müziği bana ait olan, Geleceksen gel gali, Su gelir kütüğünden, Ah Irazım, Bahçemizde domates, Nolcek bu gızınhali, ve sözleri Abdurrahim Karakoç’a ait olan vefatından önce bestelemek için izin aldığım Seni aradım, gibi şu ana kadar hiç okunmamış gün ışığına çıkmayı bekleyen türkü severler ile buluşmayı bekleyen bestelerim var.”
Hasan AKIN; Bunları bize sırasıyla okuyarak sözleriyle anlatabilirmisiniz.? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” İlk beste çalışmamı 1977 yılında Iğdır’da çalışırken komşumuz köyün imamın kızını evlenme vadi ile baştan çıkaran Ali vardı, kız ile eğlenirdi kızda ona yangın (Aşık) idi bu kızın durumunu gördükçe kendi kendime ne olcek bu kızın hali derdim, bu durumdan durumundan etkilendiğim için Burdur yöre ağzı ile yazdım söyledim Şıngırdakların Ali diye lakabı ben koydum. Sırasıyla okumaya çalışayım.”
Eser Adı : Ne olcek Bu Gızın Hali
Söz : Aytekin ERSAN
Müzik : Aytekin ERSAN
Ne olcek Bu Gızın Hali
Cici arabam cici Gıcır arabam gıcır
Gezerim şehir içi Gezerim keyfim gıcır
İmamın güccük kızı Gızı düşgün görünce
Kavrulmuş badem içi Vallahi canım acır
Eve yere girmiyor
Gızı baştan çıkaran
Şıngırdakların ali
Tavuk değil kaz gibi
Kanatları saz gibi
Oturmuş düşünüyor
Evde galcekgız gibi
Diğer bir eserim olan geleceksen gel gali ile yavuklusunu sevdiğini bekleyen aşığın sabrının kalmadığını anlatmaya çalışıyorum onunda sözleri yine yöre ağzıyla şu şekilde.
Geleceksen Gel Gali
Eser Adı : Geleceksen Gel Gali
Söz : Aytekin ERSAN
Müzik : Aytekin ERSAN
Geleceksen Gel Gali
Yazın olsun güzün olsun Unutur gelmezsin diye
Sazın olsun sözün olsun İçimi sarar bir korku
Sevinç olsun hüzün olsun Geleceksen gel gali
Yalnız bende gözün olsun Yaşım buldu kırkı
Sensiz geçen günlerimin Bahçelerde semiz otu
Ne dadı var ne duzu Ne bakarsın kötü kötü
Geleceksen gel gali Töbelerimtöbe olsun
Yaşım buldu otuzu Demedim sana eğreti
Evleri var çatı katı Söyleyin esmer benliye
Süremedim bu saltanatı Öldüm bekleye bekleye
Boşanda gel alem seni Lüzum kalmadı gelmesin
Gocan bu kadar mı kötü Yaşım geldi gız elliye
Diğer bir eserim Su Gelir Kütüğünden yani özünden.
Su Gelir Kütüğünden
Eser Adı : Su Gelir Kütüğünden
Söz : Aytekin ERSAN
Müzik : Aytekin ERSAN
Su Gelir Kütüğünden
Su gelir kütüğünden Karlıdır belin başı
İçilmez köpüğünden Kemandır yârin kaşı
Yılan olsam sarılsam Aslım çok güzel ama
O yârin topuğundan Gözümün biri şeş
Gel aslanım gel yanıma Sandık dolu çamaşır
Girme benim kanıma Yare fistan yaraşır
Sen gelmezsen yanıma Aslı gızın sevdiği
Kıyarım ben canıma Adliyede mübaşir
Diğer bir eserim Ah IrazımIrazım bizim köylerde yaşlı her şeyi bilen her konuda akıl veren bilge kadınlar olurdu bunlara genelde Irazca , Iraz ebe gibi isimler verilirdi onlardan etkilendim onları sevgimden olsa gerek bu eseri yazdım söyledim.
Ah IrazımIrazım
Eser Adı : Ah IrazımIrazım
Söz : Aytekin ERSAN
Müzik : Aytekin ERSAN
Ah IrazımIrazım
Ah ırazımırazım Karanfil uçlanırmı
O Bana çok ilazım Gerdan gümüşlenirmi
Verin benim yarimi Gencecikte ırazım
Sürünmeye razıyım Gücücük te ırazım
Dilenmeye razıyım Ele bağışlanırmı
Ak üzümün salkımı
Benim yârim saklımı
Göstertiverin yüzünü
Gaçırcem ben aklımı
Oynatcem ben aklımı
Diğer bir eserim Bahçemizde Domates.
Bahçemizde Domates
Eser Adı : Bahçemizde Domates
Söz : Aytekin ERSAN
Müzik : Aytekin ERSAN
Bahçemizde Domates
Bahçemizde domates Bahçemizde gök biber
Çok gonuşma kısa kes Sevdiğim kız pek kibar
Sen sevmezsen sevmey ve Vardın zengin oğlana
Beni seviyor her kes Gubar sevdiğim gubar
Bahçemizde mor havuç
Ayağımda yok pabuç
Ağzım dilim kurudu
Su vercenmi bir avuç
Diğer bastem sözsüz zeybek olarak Asar zeybeğini çalayım bu parçayı köyüm Kavacık 1960 yıllarda eski yerleşim yerinden şimdiki köyün olduğu yere aşağıya ana yol üzerine taşındı. Eski köyün olduğu yerde Asar denilen tarihi kalıntıların olduğu bir bölge var idi orası benim ilgimi çekerdi, oradan köyün göçmesinin etkisi üzerine 2000 li yıllarda bu eseri yazdım. Daha sonra Diğer bir eserim rahmetli AbdurrahimKarakoçtan hastanede tedavi gördüğü esnada izin alarak bestelediğim sözleri ona ait olan “ Seni Aradım”Şiir’ini besteledim.
Hasan AKIN; Kendinize Derlemeleriniz nelerdir.?Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” İlk derlememi Rahmetli Hüseyin Kocapınar ile Kayaaltı (Gıravgaz) Köyünde Kuyu dibinde ayna isimli parçayı derleyerek gerçekleştirdim. Güzel bir kadın oyun havası olup bugün hala halk oyunları yarışmalarında icra edilmektedir. Daha sonraları Kemer Yakalar Köyünde yeni Osmanlı yörüklerin den olan kavalcı Hüseyin Sayar’dan birlikte derlediğimiz Ethem zeybeği ve Gırı gırıgıkkık adlı eser bulunmaktadır, daha sonra emekli öğretmen Yusuf PALA’dan derlediğim Tekem sekiver, Yaz ayını kış ayına bağladım, İbecik derenin güzeli,Çadır dibi gölgeli,Topal teke zeybeği gibi eserleri derleyerek müzik düzenlemeleri nide yaparak notaya aldım. Bu güne kadar toplam 9 eser derleyerek notaya aldım.”
Hasan AKIN; Yapmış olduğunuz Arönje’ler (aranjman) varmı varsa nelerdir.?Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Bu güne kadar yöre müzikleri üzerine yapmış olduğum Aranjmanları sayarsak Çek deveci, Kezban yenge, On ikidir şu Burdur un dermeni, Erik dalı, Tahtalıkta kalbur var, Yaylalarda gezersin, Karinom, Haymanalı, Gökte yıldız ellidir, Torunlar, Hükümetin önünden geçtim, Bucak Zeybeği, gibi parçaların üzerinde çalışarak farklı bir yorumla düzenledim. Bana göre bir düzenlemek bestelemek kadar emek istiyor tabi bunlar zamanla inşallah dinleyici ile buluşur.
Hasan AKIN; Türk Halk Müziği bu gün durumu nedir.? Aytekin ERSAN 1955 Burdur ” Türk Halk Müziği’ne her şeyden önce Devlet sahip çıkmalı, Devlet kendi kültürüne sahip çıkmazsa yok olur. Bizleri yönetenler bu kültürü gençlere aktarmanın gelecek kuşaklara aktarmanın bir yolunu bulmalı, televizyon ve radyolarda Türk Halk Müziğine yeterince yer verilmiyor, gençler duymayınca nasıl bilsinler, nasıl sevsinler, çocuğa ne verirseniz onu alırsınız siz vermeyince onlar görmeyince nasıl alsınlar, bu konuda Devlete büyük sorumluluk düşmektedir. Eskiden bağlama kurslarına çok fazla idi ama şimdi yok denecek kadar az, bu da günümüz iletişim araçlarının tutum ve davranışlarından kaynaklanmaktadır. Yapmış olduğum bu besteleri, derlemeleri, aranjmanları sizlerin sayesinde okumaları için sanat severler ile buluştura bilirsem ne mutlu bana.
Bu güne kadar yöremizde bizlere ulaşan Türk Halk Müziği eserleri Halk Edebiyatın da önemli bir yere sahip olan mahalli sanatçılarımız ve onların yetiştirdiği çıraklar ile usta çırak ilişkisi ile sözlü olarak günümüze aktarılmıştır. 1967, 1973 yılları arasında Burdur Valiliği tarafından basımı gerçekleştirilen Burdur İl Yıllıkları ve TRT Repertuarında çeşitli sanatçılar tarafından derlemeleri yapılarak kayıt altına alınan yaklaşık 180 eser günümüze toplu olarak aktarılmıştır.Daha sonra sanatçılarımız tarafından yapılan besteler ve derlemeler bölük, pörçük bir vaziyette de olsa yayınlanmıştır, bunlardan bazılarını Burdur gazetesinin katkıları ile sizlerle paylaşmıştım, Kültür ve sanat yönünden zengin olan Burdur ilinin Türk Halk Müziği eserlerinin topluca yayınlandığı maalesef bir kitabımız basılamamıştır. Sorumuz Alanileşmesi sağlanamayan yayınlamayan eserleri gelecek kuşaklara aktarımı nasıl sağlamalıyız. Bu eksikliğimizin bir an önce giderilmesi umuduyla hoşça kalın.
Aytekin ERSAN VE Hasan AKIN
Soldan Sağa:AytekinERSAN,ÖzgürERSAN,Emel ERSAN
Burfad(Burdur Folklor Araştırma Derneği) Bağlama Kursları Aytekin ERSAN ve öğrencileri
Burfad(Burdur Folklor Araştırma Derneği) Bağlama Kursları Aytekin ERSAN ve öğrencileri
Burfad(Burdur Folklor Araştırma Derneği) Halk Oyunları Topluluğu ve Yönetim Kurulu
Aytekin ERSAN ve kursiyerleri konser anında.