Yolculukların yaya, binek hayvanları veya at arabalarıyla yapıldığı yıllarda, komşu köy, kasaba ve kazalardan, başka bir köy, kasaba, kaza merkezi ve il merkezine yolculuk yapanlarla, ticaret, ziyaret veya başka bir sebepten dolayı, köylerde birkaç gün kalmak mecburiyetinde olan misafirlerin konaklayabilmeleri için, köy halkının imece usulü ile yaptırdığı veya varlıklı ailelerin yaptırdıkları evlere “köy odası veya misafir odası“ denirdi.
Bu odaların birinci gurubu, köy orta malı arsa üzerine, imece usulü ile halkın katkılarıyla müşterek yapılmış olanlarıdır. İkinci gurupta ise köy orta malı arsa üzerine, hali vakti yerinde olan varlıklı aileler tarafından yaptırılmış olanlardır. Üçüncü guruptakiler ise de; varlıklı ailelerin kendi mülkü olan arsa üzerine, gerekli binayı yaparak misafirlerin kullanımına sunma şeklinde olmuştur.
Odalar genelde tek katlı olduğu gibi iki katlı odaların da olduğu bilinmektedir. İki katlı olan odaların birinci katı, misafirlerin hayvanlarının barınması için, hayvan damı olarak kullanıldığı, ikinci katının da misafirlerin kendilerinin kullanmaları için tahsis edildiği bilinmektedir. Tek katlı odalarda ise iki bölüm halinde yapılmıştır. Birinci bölüm insanların kullanımına, diğer bölüm de hayvanların barınmasına tahsis edilmiştir.
Odaya gelen misafirlerin ihtiyaçları öncelik sırasına göre, varsa odayı yaptıran aile, sokak sakinleri, mahallede oturan kişiler veya köy halkı müştereken karşılarlardı. İsimleri de odaya sahip çıkan aile ve sülalelerin adıyla anılırdı.
Odalarda misafirlerin yattığı bölümde yeteri kadar çul veya kilim, iki döşek, iki yorgan, iki yatak, iki yastık, bir su testisi, bir su bardağı, bir süpürge, bir sofralık, bir sini ve ihtiyaca göre diğer eşyalar hazır bulundurulurdu. Eğer mevsim kış ayı ise misafirlerin ısınmalarını sağlamak için yeteri miktarda yakacak odun da hazır vaziyette bulundurmak ilgili kişilerin asli göreviydi. Hayvanların barındığı bölümde de, beslenmeleri için kâfi miktarda saman, ot ve yem hazır bulundurulurdu.
Köy odaları misafir ağırlama görevinin dışında önemli kültür merkezleridir. Bulunduğu sokağın, mahallenin ve hatta köyün önemli meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı yerlerdir. Köyde kahvehanelerin olmadığı veya yetersiz olduğu yıllarda, köyün erkekleri ve köy gençlerinin uzun kış günlerinde odalarda oyunlar oynayarak, eğlenceler tertip ettikleri, yakın zamanlara kadar anlatılanlardan biliyoruz. Bazı toplumsal törenlerin odalarda yapıldığını da yakın tarihimizde anlatılanlarla bilinmektedir.
2018 yılında araştırma yapmak için gittiğim Afyonkarahisar merkeze bağlı İsmail köyünde bu gelenek hala devam etmektedir. Köy tarihinde hiç kahvehane açılmamış. Köy halkı da hala köyde açık bulunan 10 köy odasında toplanmakta, zamanlarını bu odalarda geçirmektedirler.
Ama günümüzde ihtiyaç kalmadığı için bu önemli kültür merkezleri bir bir yıkılmıştır. Var olanlar da virane halinde ayakta kalmaya çalışmaktadırlar. Hala ayakta olan köy misafir odaları tamir edilmeli ve yaşatılmalıdır. Hangi köylerde misafir odaları hala ayaktadır acaba?
Sağlık ve esenlik dileklerimle…