Mahmut Gazi Türbesi, Çal ilçesine bağlı Mahmutgazi köyü mezarlığında, yol kenarındadır. Mahmut Gazi’nin 12. yüzyılın son yarısı ile 13. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı ve Selçuklu birlik kumandanlarından biri olduğu söylenmektedir.
680 x 680 santimetre ölçülerinde, 270 santimetre yüksekliğinde, kare planlı olan Mahmut Gazi Türbesi, taş yapılı, kubbe ile örtülü bir yapıdır. Selçuklu Dönemi mimari özellikleri taşıyan türbede, Selçuklu komutanı Mahmut Gazi’ye ait bir sanduka bulunmaktadır.
Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüsrev, Isparta yakınlarına kadar gelen Haçlı Ordusu’nu durdurmak üzere Osman Bey (Yatağan Baba) ve Hüsameddin Bey (Hüsameddin Dede) komutasındaki Selçuklu Ordusu’nu 1195 yılında bölgeye göndermiş. Burdur Gölü kıyılarında büyük çatışma yaşanmış.
Düşman Acıpayam ' a doğru sürülmüş. Hüsameddin Bey, yanında İsa Bey, Ellez Gazi ile birlikte Keçiborlu üzerinden Dinar 'a, buradan da Çivril'in Gümüşsu (Homa) köyüne geçmiş. Mahmut Gazi, İsa Bey ile birlikte Dinar üzerinden Evciler Anava (Çardak gölü) üzerinden Gölcük'e gelmiş. Abdi Bey ile Seyit Gazi ise Salda Gölü üzerinden Bayındır'a oradan da Gölcük Köyü'ne inerek Mahmut Gazi birlikleri ile birleşmişler.
Bugünkü Beylerli kasabasının bulunduğu yerde otağ kurmuşlar. Cumali köyünde cuma namazı kıldıktan sonra Köpek Beli denilen yerde düşman birlikleri ile savaşa girmişler. Bu savaştan sonra Mahmut Gazi, İsa Bey, Seyit Gazi Bozkurt ilçesi üzerinden Çataloba'ya, oradan da Baklan’a geçerek Hüsameddin Bey ve Ellez Gazi ile buluşmuşlar. Beşparmak dağlarında bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra Çal bölgesinin fethine başlamışlar.
Hüsameddin Bey ve Mahmut Gazi komutasındaki Selçuklu birlikleri, Denizler üzerinden Belevi, Çakırlar’a takiben Güzelpınar'a ulaşmışlar. Çökelez Dağı zirvesinde düşmanla büyük bir çatışmaya girmişler. Bu çatışmada Ellez Bey, çok büyük yaralar aldığı halde savaşa devam etmiş.
Komutanı, bu durumu dayanamamış “Yeter artık, çök Ellez, çök Ellez” diye bağırmasından sonra Ellez Bey, yere çöküp ruhunu Allah’a teslim etmiş ve şehit olmuş. Çal bölgesindeki bu dağ, bu savaştan sonra “çök Çökelez” sözünden ve Ellez Bey’in hatırasını yaşatmak için “Çökelez Dağı” adı verilmiş.
Düşmanı Çökelez’de yendikten sonra Selçuklu birlikleri, bugünkü İsabey kasabasına inmişler. Mahmut Gazi, Değirmen Deresi’nde bulunan düşmanı temizledikten sonra Çal ilçesinin bulunduğu yere gelmişler. Zaferi kutlamak için burada büyük bir şölen düzenlemişler. “Çal” adı verilen bu şölenden geldiği söylenmektedir.
Savaştan sonra İsa Bey, İsabey kasabasını; Seyid Gazi, Aşağıseyid ve Yukarıseyid köylerini, Mahmut Gazi’nin de Mahmutgazi Köyü’nü kurduğu söylenmektedir. Mahmut Gazi’nin Türbesi halen Mahmutgazi Köyü’nde bulunmaktadır. Ellez Bey’in mezarı Çökelez Dağı’nın başındadır. Hüsamettin Bey’in türbesi ise Baklan ilçesindedir. İsa Bey ve Seyit Gazi’nin mezarları ise kaybolmuş ve yerleri bilinmemektedir.
Bu alperen, gaziderviş, eren ve evliya Mahmut Gazi Bey şimdi, Denizli’ye yaptığı hizmetlerin huzuru içerisinde, Çal ilçesi, adını verdiği Mahmutgazi köyünde, kendine mahsus türbesinde, ebedi uykusunda yatmaktadır. Yolunuz Çal ilçesi, Mahmut Gazi köyüne düşerse, Mahmut Gazi Bey’in ruhu için bir Fatiha okumayı unutmayın.
(Kaynak: Denizli'nin Evliyaları ve Türbeleri, Selvi Yayınları, İbrahim Afatoğlu)