Rize vilayetinin, Çamlıhemşin ilçesine 15 km uzaklıkta bulunan Zil Kalesi, Fırtına Deresi’nin batı yamaçları üzerine yapılmış tarihi bir kaledir. Fırtına Deresi’nin kenarında 14. veya 15. yüzyıllarda, sarp bir kaya kütlesi üzerine inşa edilen Zil Kalesi, denizden 750 metre, dere yatağından yaklaşık 100 metre yükseklikte, sekiz burç ve bir gözetleme kulesinden oluşan muhteşem bir yapıdır. Savunma hendeği durumundaki Zil deresine merdivenle inilmektedir.
Asıl adı "Aşağı Kale" anlamına "Zir kale" iken halk ağzında "Zil Kale" halini almış olan kalenin ilk olarak 5. veya 6. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Bizans Dönemi’nde Rize şehrine doğu yönünden gelebilecek tehlikelere karşı güvenlik noktası olarak inşa edildiği düşünülen Zil Kalesi, 1. derece arkeolojik sit alanı içerisindedir.
Kale; dış surlar, orta surlar ve iç kaleden meydana gelmektedir. Dış kalenin kapısına kuzeybatı yönündeki patika bir yolla ulaşılmaktadır. Bir teras yardımıyla orta surlar seviyesine, buradan ikinci bir kapı yardımıyla kale içerisine girilmektedir. Orta kale içerisinde üç önemli yapı bulunmaktadır. Bunlar muhafız binası, şapel ve baş kuledir. Kulenin dört katlı olduğu duvarlardaki hatıl izleri ve kiriş deliklerinden anlaşılmaktadır. Duvarlar üzerinde doğu (vadi, manzara) yönünde kemerli pencereler, diğer taraflarda mazgal delikleri bulunmaktadır. Kulenin üstünün girinti ve çıkıntılı bir teras şeklinde olduğu belirlenmiştir.
Rize vilayeti içerisindeki Varoş Kalesi, Ciha Kalesi ve Kız Kalesi gibi Zil Kalesi de, hem bölgenin hem de Bayburt’a ulaşan önemli bir Ortaçağ kervan yolu üzerinde güvenliği sağlamak için yapılmıştır. Osmanlılar tarafından bölgenin fethedilmesiyle birlikte, Zil Kalesi’nin kullanılmaya devam edildiği bilinmektedir. Eğer bir gün yolunuz Rize’ye düşerse, Zil Kalesi’ni de ziyaret etmeyi ihmal etmeyin.
(Denizli'deki ormanlarımızı yaktığımız bu günlerde Karadeniz Bölgesi'ndeki orman varlığından tecrübe edinmeliyiz!...)
