Felaketler ve Başarılar şehri; eski adıyla Kadıköy, yeni adıyla Babadağ. Tarihçi-Yazarımız Muzaffer Çetin, Babadağ ilçesinin yaşadığı seri felaketleri kaleme aldı.
1800’lü yıllarda; Depremler, seller ve felaketlerin peşini bırakmadığı Babadağ ilçesi’nin bilmediğiniz diğer bir yönü de 1887 Aralık ayında 40 atlının açlıktan ölmesi.
1932 yılında meydana gelen yangında bütün dokuma tezgahlarını kaybeden esnafların isim listesini de bulacağınız köşe yazısında, küllerinden doğan Babadağ insanının cefakarlığını ve azmini okuyacaksınız.
FELAKETLER VE BAŞARILAR ŞEHRİ KADIKÖY (BABADAĞ)
Babadağ, Denizli’nin on dokuz ilçesinden biridir. Dağlık bir alanda kurulan Babadağ tarihi boyunca çok sayıda felaketler yaşadı. Depremler, yangınlar, seller, ama hepsinden acısı 1887 yılı aralık ayında yaşanan ve kırk atlı kişinin öldüğü açlık felaketidir. Bu felaketin hemen ardından 1888 yılında çok büyük bir yangın geçirdi. 1898 depreminde ağır bir yıkıma uğradı.
Bu yazımızda ise 25 Haziran 1932 yılında yaşadığı yangını anlatmaya çalışacağız. Babadağlılar Mayıs ayında yaylalara çıkıyorlardı. Yaklaşık altı ay süren bu yayla hayatı sebebiyle eşya ve erzaklarının önemli bir kısmını yaylaya çıkarıyorlardı. Ancak en önemli geçim kaynakları olan dokuma tezgahları, iplik ve kumaşları evlerinde kalıyordu. Çıkan bu yangında tezgahları yananların listesi:
BCA. 030-0-010-000-000-120-852-16.3
25-6-1932’de meydana gelen yangında tezgahları yananların listesi.
1-Tarakçıoğlu İrif, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
2-Hacı Tepelioğlu Hafız Ahmed Eşi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
3-Saatçi Ali Rıza, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
4-Bilaracıoğlu Mehmed, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
5-Hazımzade Fuat Efendi’nın kız kardeşine ait, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
6-Penaircizade Rasih Efendi ailesi, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
7- Penaircizade Hacı Tahir Efendi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
8- Penaircizade Hacı Yahya Efendi, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
9-Küçük İbrahim oğlu Şeyh Mehmed, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
10-Karacasulu Durmuş, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
11-Hazinzade Yahya Efendi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
12-Tarakçı Hacı Mustafa eşi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
13-Hacı Ayvaz oğlu Ahmed Şerif, yirmi seneden beri kullanılmayan üç adet kuşak tezgahı ve bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
14-Mercan kızı Vesile, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
15-Ali zade hacı Osman Efendi, nakış yapan Şarklı takım ve bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
16- Taşımaz kızı Ayşe, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
10-7-1932
Aslına mutabiktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12.8.9.10.11
25-6-1932 SABAHI GAZİ MAHALLESİNDE
YANAN EVLERİN İSİM LİSTESİ
Yüz hane sahibinden
29 hane sahibi bu sene içinde mesken yapabilir.
47 hane sahibi 2-5 sene içinde mesken yapabilir.
13 hane sahibi fakir olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
11 hane sahibi kimsesiz olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
1 hane sahibi malul olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
9 hane sahibi başkalaının himayesinde olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
1-İşbu yanan 100 evde 120 aile ve 448 nüfus bulunduğu.
2-Bunlardan 4 nüfuslu bir aile malul, 18 nüfuslu 11 aile kimsesiz ve 39 nüfuslu 13 aile fakir olduğundan mesken yapamayacak durumdadır.
3-29 hane bu sene ekim ayı sonuna kadar kasabada mesken yapabilirler.
4-47 aile 2-5 sene içinde kasabada mesken yapabilirler.
5-Yanan evlerin kıymeti isimleri listede gösterildiği gibi 102,200 lira olarak tahmin edilmiştir.
6-İşbu 100 hanede yanan eşyaların kıymeti 15,000 lira olarak tespit edilmiştir. Bu liste tanzim ve tasdik edildi. 29 Haziran 1932
Kadıköy (Babadağ) Belediye Başkanı
Hamdi
Aslına mutabıktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12.14
YANGINDAN SONRA DENIZLI VALISI KENAN BEY TARAFINDAN TUTULAN RAPOR:
Denizli Vilayeti’nin 26-6-1932 tarih ve 39/53 nolu telgraf suretidir.
Kadıköy’den (Babadağ) döndüm. Durum aşağıdaki gibidir.
1-Kadıköy (Babadağ) nahiyesi 1,600 haneden ibarettir. 3-5 km. ilerisinde Kadıköy’ın (Babadağ) karşı cephesinde her ailenin yayla evleri vardır. Mevsim gereği halk yaylaya göçtüğünden yanan evlerde taşınamayacak gazgan, küpler ve tezgahlar kalmıştır. Tezgahlar ahşaptır.
2-Yanan evlerin miktarı 119’dur. Yaylada her ailenin evi olduğu için açıkta kalan aile yoktur. Kış mevsimine kadar yalnız on aile ev yapamayacağından kışı yayla evinde geçirecektir. Zahire gibi gıda maddesileri yangından evvel yaylaya taşındığından iaşeye ihtiyaç yoktur.
3-Yanan evlerin beş tanesi üç bin lira diğerleri ortalama beş altı yüz lira kıymetindedir. Maddi zarar doksan bin lira tahmin edilmektedir. Yangında ikikişi ağır yaralanmış ve Denizli Memleket Hastanesi’ne yatırılmıştır. Durumları iyidir.
4-Yangın evlerin birbirine yanaşık olduğu için bu kadar büyümüştür. Yangın mahallinde belediyenin itfaiyesi ve yeni ve güçlü motonpu ile söndürülmüştür.
5-Yangın Sağır Şeyh Mehmed’in evinden çamaşır yıkarken kıvılcımdan çıkmıştır. Yangına sebep olanlar hakkında gerekli soruşturmalar yapılmaktadır. Bilgilerinize.
Aslına mutabıktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12,12
Başbakanlık makamına
Sarayköy kazasının Kadıköy (Babadağ) nahiyesinde çıkan yangında 119 evin yandığı ve halkın yaylada olduğundan gıda ve ihtyaç maddeleri yanlarında olduğundan açıkta kalan yoktur. Yaralılar Denizli Memleket Hastanesi’ne yatırılmıştır. Durumları iyidir. Zararın doksan bin lira civarındadır. Yangın Sağır Şeyh Mehmed’in evinden çamaşır yıkarken kıvılcımdan çıkmıştır. Yangına sebep olanlar hakkında gerekli soruşturmalar yapılmakta olduğu Denizli Vilayeti’nden alınan 26-6-1932 tarih ve 39/53 nolu telgraf surety ekte takdim kılındı. Efendim.
İçişleri Bakanı
[imza] Şükrü Kaya
30 Haziran 1932
Dağlık bir arazi üzerinde kurulan Babadağ, azim ve gayretleri sayesinde Babadağlılar bu afetleri göğüsleyerek sıkıntıları aşmasını bilmiştir. Sistemli ve düzenli çalışmaları sayesinde kalite ve başarı gelmiştir. Bu gün Denizli ve Türkiye sanayi ve ticaretinde hak ettikleri yere gelmişlerdir.