Felaketler ve Başarılar şehri; eski adıyla Kadıköy, yeni adıyla Babadağ. Tarihçi-Yazarımız Muzaffer Çetin, Babadağ ilçesinin yaşadığı seri felaketleri kaleme aldı.
1800’lü yıllarda; Depremler, seller ve felaketlerin peşini bırakmadığı Babadağ ilçesi’nin bilmediğiniz diğer bir yönü de 1887 Aralık ayında 40 atlının açlıktan ölmesi.
1932 yılında meydana gelen yangında bütün dokuma tezgahlarını kaybeden esnafların isim listesini de bulacağınız köşe yazısında, küllerinden doğan Babadağ insanının cefakarlığını ve azmini okuyacaksınız.
FELAKETLER VE BAŞARILAR ŞEHRİ KADIKÖY (BABADAĞ)
Babadağ, Denizli’nin on dokuz ilçesinden biridir. Dağlık bir alanda kurulan Babadağ tarihi boyunca çok sayıda felaketler yaşadı. Depremler, yangınlar, seller, ama hepsinden acısı 1887 yılı aralık ayında yaşanan ve kırk atlı kişinin öldüğü açlık felaketidir. Bu felaketin hemen ardından 1888 yılında çok büyük bir yangın geçirdi. 1898 depreminde ağır bir yıkıma uğradı.
Bu yazımızda ise 25 Haziran 1932 yılında yaşadığı yangını anlatmaya çalışacağız. Babadağlılar Mayıs ayında yaylalara çıkıyorlardı. Yaklaşık altı ay süren bu yayla hayatı sebebiyle eşya ve erzaklarının önemli bir kısmını yaylaya çıkarıyorlardı. Ancak en önemli geçim kaynakları olan dokuma tezgahları, iplik ve kumaşları evlerinde kalıyordu. Çıkan bu yangında tezgahları yananların listesi: BCA. 030-0-010-000-000-120-852-16.3
25-6-1932’de meydana gelen yangında tezgahları yananların listesi.
1-Tarakçıoğlu İrif, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
2-Hacı Tepelioğlu Hafız Ahmed Eşi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
3-Saatçi Ali Rıza, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
4-Bilaracıoğlu Mehmed, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
5-Hazımzade Fuat Efendi’nın kız kardeşine ait, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
6-Penaircizade Rasih Efendi ailesi, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
7- Penaircizade Hacı Tahir Efendi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
8- Penaircizade Hacı Yahya Efendi, bir takım ahşap tezgahı yumağı ile beraber yanmıştır.
9-Küçük İbrahim oğlu Şeyh Mehmed, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
10-Karacasulu Durmuş, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
11-Hazinzade Yahya Efendi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
12-Tarakçı Hacı Mustafa eşi, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
13-Hacı Ayvaz oğlu Ahmed Şerif, yirmi seneden beri kullanılmayan üç adet kuşak tezgahı ve bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
14-Mercan kızı Vesile, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
15-Ali zade hacı Osman Efendi, nakış yapan Şarklı takım ve bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
16- Taşımaz kızı Ayşe, bir takım ahşap tezgahı yanmıştır.
10-7-1932
Aslına mutabiktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12.8.9.10.11
25-6-1932 SABAHI GAZİ MAHALLESİNDE
YANAN EVLERİN İSİM LİSTESİ.
Sıra
İsim Ve Şöhreti
Evin Değeri Tl.
1
Ali Zade Hacı Osman Efendi
2,000
2
Tarakçıoğlu İamail
1,500
3
Sebiloğlu Hacı Ali
500
4
Sebiloğlu Ahmed Onbaşı
1600
5
Çavuşoğlu Lütfi
10,000
6
Mercan Kızı Vesile
500
7
İncirlioğlu Mehmed Salih
500
8
Küçük İbrahim Oğlu Şeyh Mehmed
1,200
9
Çi(Y) İbrahim
700
10
Aşık İsmail
300
11
Şebekli Osman Oğlu Ali
600
12
Ahilili Tülü Ahmed Eşi
200
13
Ali’nin Oğlu Mustafa Onbaşı
1,200
14
Muallim Süleyman Efendi
1,300
15
Badişzade Mehmed Efendi
Oğlu Abdullah Efendi
1,200
16
Badişzade Ali Efendi
700
17
Tarakçı Mustafa Oğlu Mustafa
900
18
Penaircizade Mehmed Efendi
1,500
19
Terzizade Esat Efendi
400
20
Penaircizade Hacı Arif Eşi
1,400
21
Nalbant Hacı Mehmed Kızı Fatma
600
22
Penaircizade Tevfik Efendi
600
23
Penaircizade Necip Efendi
1,000
24
Penaircizade Osman Efendi
2,000
25
Penaircizade Rasih Efendi
2,000
26
Penaircizade Hacı Mehmed Efendi
1,100
27
Çiy İbrahim Eşi Fatma
400
28
Tarakçı Mustafa Torunu Arif
500
29
Tokatlızade Arif
1,000
30
Koca Yörükoğlu Hacı Ali
400
31
Koca Yörükoğlu Hacı Abdullah
700
32
Hacı Emin Oğlu Salih
500
33
Tarakçı Hacı Mustafa Eşi
400
34
Hazimzade Yahya Efendi
1,500
35
Sali Hafız Oülu Hafız Şali
650
36
Hazimzade Ammar Efandi
2,250
37
Sali Hafız Oğlu Hasan Hafız
1,000
38
Hazimzade Naim Efendi
600
39
Hazimzade Fuat Efandi
900
40
Bilaracı Oğlu Mehmet
600
41
Hacı Tepelioğlu Hafız Salih
600
42
Hacı Tepelioğlu Osman
600
43
Hacı Tepelioğlu Halil Efendi Eşi
600
44
Fakı Ali
600
45
Yani Kara Hafız
600
46
Top Kara Mehmed Çavuş
500
47
Dermencioğlu Mustafa
700
48
Karasakaloğlu Halil İbrahim Eşi Adile
600
49
Hacı Tepelioğlu Hafız Ahmed Eşi Hatice
500
50
Saatçi Ali Rıza
700
51
Hacı Tepelioğlu Hacı Mustafa Eşi Şerife
600
52
Kirazzade İsmail
1,200
53
Eyüp Hafız Oğlu İsmail
800
54
Atoğlu Emin Ahmed
1,200
55
Abdurrahman Zade Hfız Mehmed
1,500
56
Penaircizade Hacı Tahir Efendi
1,950
57
Penaircizade Hacı Yahya Efendi
1,300
58
İncirlioğlu Malla İbrahim
1,000
59
Ekmekçi Mehmed Oğlu Osman Ve Mehmed
700
60
Penaircizade Osman
400
61
Boz Ahmed Oğlu Osman
800
62
Arap Hüseyin Oğlu Mehmet Salih
800
63
Mutaçlızade Emin
4,000
64
Zorbozanoğlu Mehmed
800
65
Zorbozanoğlu Mustafa
1,700
66
Hacı Hafız Salih
100
67
Martan Mehmed Ali Oğlu Osman
600
68
Atoğlu Derviş Osman
600
69
Daşımazoğlu Osman
1,000
70
Karabaşoğlu Arif
700
71
Daşımazoğlu Mehmed
800
72
Daşımazoğlu Mehmed Kızı Ayşe
600
73
Ahıllılı Kara Mehmed
500
74
Ahıllılı Kara Mehmed
800
75
Hacı Şali’nim İsmail Onbaşı
900
76
Martzade Eşi Fatma
300
77
Peskeloğlu Ali
300
78
Şali Hafız Oğlu Mehmed
500
79
Mahmud Oğlu Ali Şevki
300
25-6-1932 SABAHI FEVZİPAŞA MAHALLESİNDE
YANAN EVLERİN İSİM LİSTESİ.
Sıra
İsim Ve Şöhreti
Evin Değeri Tl.
1
Penaircizade Hacı Mustafa Efendi
1,600
2
Penaircizade Mehmed
1,100
3
Koçanzade Osman
1,000
4
Koçanzade Ali
600
5
Koçanzade Gök Ali
500
6
Hacı Ayvaz Oğlu Ahmed Şerif Efendi
4,000
7
Koca Ahmed Oğlu Ali
500
8
Hacı Emir Oğlu Hacı Ahmed Oğlu Osman
300
9
At Ali
500
10
Kel Hacı Hüseyin Oğlu Hafız Osman
1,000
11
Evliya Nene
100
12
Işıklarlı Hafız Ahmed
800
13
Şahbaz Mehmed Çavuş
600
14
Şahbaz Osman
300
15
Şahbaz Hacı Ahmed Eşi
500
16
Mutcalızade Necip
2,200
17
Mutcalı Arif
2,400
18
Mutcalı Halil İbrahim
1,300
19
Mutcalı Hacı Hafız
1,600
20
Mutcalı Şevki
700
21
Mutcalı Rıza Ve Lütfi
1,000
22
Hacı Emir Oğlu Arif
500
23
Mestan Çavuşoğlu Şeyh Mehmed
600
24
Karacasulu Durmuş
600
25
Yılık Hacı Hasan O. Mustafa Eşi Yetimleri
900
26
Hoşafcı Mehmed
1,500
27
Hoşafcı Hacı Hafız Ve Oğlu İsmail
2,500
28
Hacı Şali Mehmed Oğlu Mustafa
700
29
İncirpınarlı Musa
500
30
Hacı Şalı Mustafa Oğlu Recep
1,500
31
Penaircizade Kamil
1,000
Yüz hane sahibinden
29 hane sahibi bu sene içinde mesken yapabilir.
47 hane sahibi 2-5 sene içinde mesken yapabilir.
13 hane sahibi fakir olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
11 hane sahibi kimsesiz olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
1 hane sahibi malul olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
9 hane sahibi başkalaının himayesinde olduğundan mesken yapamaz durumdadır.
1-İşbu yanan 100 evde 120 aile ve 448 nüfus bulunduğu.
2-Bunlardan 4 nüfuslu bir aile malul, 18 nüfuslu 11 aile kimsesiz ve 39 nüfuslu 13 aile fakir olduğundan mesken yapamayacak durumdadır.
3-29 hane bu sene ekim ayı sonuna kadar kasabada mesken yapabilirler.
4-47 aile 2-5 sene içinde kasabada mesken yapabilirler.
5-Yanan evlerin kıymeti isimleri listede gösterildiği gibi 102,200 lira olarak tahmin edilmiştir.
6-İşbu 100 hanede yanan eşyaların kıymeti 15,000 lira olarak tespit edilmiştir. Bu liste tanzim ve tasdik edildi. 29 Haziran 1932
Kadıköy (Babadağ) Belediye Başkanı
Hamdi
Aslına mutabıktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12.14
YANGINDAN SONRA DENIZLI VALISI KENAN BEY TARAFINDAN TUTULAN RAPOR:
Denizli Vilayeti’nin 26-6-1932 tarih ve 39/53 nolu telgraf suretidir.
Kadıköy’den (Babadağ) döndüm. Durum aşağıdaki gibidir.
1-Kadıköy (Babadağ) nahiyesi 1,600 haneden ibarettir. 3-5 km. ilerisinde Kadıköy’ın (Babadağ) karşı cephesinde her ailenin yayla evleri vardır. Mevsim gereği halk yaylaya göçtüğünden yanan evlerde taşınamayacak gazgan, küpler ve tezgahlar kalmıştır. Tezgahlar ahşaptır.
2-Yanan evlerin miktarı 119’dur. Yaylada her ailenin evi olduğu için açıkta kalan aile yoktur. Kış mevsimine kadar yalnız on aile ev yapamayacağından kışı yayla evinde geçirecektir. Zahire gibi gıda maddesileri yangından evvel yaylaya taşındığından iaşeye ihtiyaç yoktur.
3-Yanan evlerin beş tanesi üç bin lira diğerleri ortalama beş altı yüz lira kıymetindedir. Maddi zarar doksan bin lira tahmin edilmektedir. Yangında ikikişi ağır yaralanmış ve Denizli Memleket Hastanesi’ne yatırılmıştır. Durumları iyidir.
4-Yangın evlerin birbirine yanaşık olduğu için bu kadar büyümüştür. Yangın mahallinde belediyenin itfaiyesi ve yeni ve güçlü motonpu ile söndürülmüştür.
5-Yangın Sağır Şeyh Mehmed’in evinden çamaşır yıkarken kıvılcımdan çıkmıştır. Yangına sebep olanlar hakkında gerekli soruşturmalar yapılmaktadır. Bilgilerinize.
Aslına mutabıktır.
[Denizli Valisi imza]
Kenan
BCA. 030-0-010-000-000-120-853-12,12
Başbakanlık makamına
Sarayköy kazasının Kadıköy (Babadağ) nahiyesinde çıkan yangında 119 evin yandığı ve halkın yaylada olduğundan gıda ve ihtyaç maddeleri yanlarında olduğundan açıkta kalan yoktur. Yaralılar Denizli Memleket Hastanesi’ne yatırılmıştır. Durumları iyidir. Zararın doksan bin lira civarındadır. Yangın Sağır Şeyh Mehmed’in evinden çamaşır yıkarken kıvılcımdan çıkmıştır. Yangına sebep olanlar hakkında gerekli soruşturmalar yapılmakta olduğu Denizli Vilayeti’nden alınan 26-6-1932 tarih ve 39/53 nolu telgraf surety ekte takdim kılındı. Efendim.
İçişleri Bakanı
[imza] Şükrü Kaya
30 Haziran 1932
Dağlık bir arazi üzerinde kurulan Babadağ, azim ve gayretleri sayesinde Babadağlılar bu afetleri göğüsleyerek sıkıntıları aşmasını bilmiştir. Sistemli ve düzenli çalışmaları sayesinde kalite ve başarı gelmiştir. Bu gün Denizli ve Türkiye sanayi ve ticaretinde hak ettikleri yere gelmişlerdir.
Yorumlar
Kalan Karakter: